شریعت به تنهایی برای کمال انسان کافی نیست؛ به دلیل خلقت آدم. "وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّها"؛ و تمامی اسماء را به حضرت آدم (ع) آموخت. آدم با اینکه تمام اسماء را می دانست، دچار لغزش شد و از بهشت معنا و بهشت اسماء رانده شد. خداوند نیز او را در اول جاده معرفت (عالم پنجم) قرار داد و فرمود: به بالا بیا. نور و روح در اختیار توست، از آنها استفاده کن. شریعت، اسماء الهیست ولیکن کافی نیست. چرا کافی نیست؟ در شریعت انسان باید نسبت به خدا، هستی و امورات براساس حکم و دستورالعمل بندگی کند؛ مثلا خدا می فرماید: نماز بخوان. اگر نخوانی، به جهنم می روی و او نیز چون حکم خداست، می خواند. تمام احکام شریعت، تحکم و امر است ولی راه کمال فقط از راه حکم به وجود نمی آید؛ زیرا احکام شکننده اند و در نهایت، اجبار دوامی ندارد.

 

انسان باید بعد از طی این مراحل به جایگاهی برسد که بتواند با دورن خود ارتباط برقرار کند و به عالم درون برسد تا جایی که بندگی اش از روی اجبار شرعی نباشد و از روی اختیار معرفتی باشد که به آن عشق می گویند. حضرت علی (ع) فرموده اند: "عبادت بعضی از مردم از ترس جهنم است و عبادت بردگانست، برخی تاجرند و از ذوق بهشت عبادت می کنند و برخی دیگر خدا را به خاطر خودِ خدا عبادت می کنند و این عبادت آزادگان است." برای مثال، فرزندی از روی ترس به حرف پدرش گوش می دهد، پدرش به او می گوید: رأس ساعت ۹ شب در خانه باش.